Joseph Beuys
Groeten van de Euraziaat
in M HKA, Antwerpen
nog tot 21 januari 2018
3x B
M hKa, het Vlaamse museum voor hedendaagse kunst in Antwerpen, organiseert in de komende jaren 3 expo’s van referentiële kunstenaars – de eerste, nu is er één rond de figuur van Joseph Beuys, waarna James Lee Byars en Marcel Broodthaers volgen.
Dit is een mooi n museaal idee – wellicht was het ook geen slecht idee geweest om de drie grote “B” kunstenaars eens te presenteren in één grote tentoonstellingen zodat ook onderlinge spanningen, posities en risico’s tot uitdrukking hadden gekomen.
Maar goed de expo in Antwerpen is gecentreerd rond de de perfo “Eurasienstab” die Joseph Beuys (1921-1986) uitvoerde in de roemruchte galerie “Wide White Space” in Antwerpen in 1968.
Beuys was een kunstenaar wiens werk aan elkaar hing aan zijn charisma, persoonlijkheid en mythische geschiedenis. Als een zelfbewuste acteur/sjamaan wist hij zogezegde “aktionen” uit te voeren die heel hermetisch waren en zich idd vrij tekenend afzetten tegen de toen heersende tendensen van het modernisme.
Het M hKa omschrijft zich nu ook als een”Euraziatisch” museum en dat is een afgeleide van Beuys idee – simpel gezegd om de scheiding tussen “west” en “oost” aan te kaarten en te laten verdwijnen. Het toen door muur en ideologie verdeelde Europa, alsook het gebrek aan spiritualiteit – waren voor Joseph Beuys een doorn in het oog. Hij bekampte die tweesplit door spirituele “aktionen” te ondernemen waarvan de materiële residu’s in de door hem meermaals verfoeide kunstmarkt terecht kwamen.
Brokstukken
De expo in Antwerpen bestaat uit een verzameling “brokstukken” van de talloze ‘aktionen’ aangevuld met knappe tekeningen waarin vooral de motieven van dieren en vrouwen, artistiek indruk maken.
Wel jammer is dat bij deze naar mijn mening te “mooie” opstelling (Beuys is hier in Antwerpen, Beaux Arts geworden) het topstuk van S.M.A.K. niet aanwezig is. Het werk “Wertschafswerte” (1980) die Jan Hoet voor een prikje kocht – is een essentieel werk, waarin de oost/west-thematiek via met schappen gevulde ex-DDR-producten omringd met Westerse 19e eeuwse schilderijen en een deels geschonden en met vet gerestaureerde sokkel – oh zo treffend de “gespleten” Joseph Beuys samenvat.
Wat moet een publiek denken bij het zien in het M hKa van de losse, niets zeggende (verweerde) onderdelen van de fameuze “Honigpumpe am Arbeitsplatz” (1974-77) die te zien was op Documenta 6 in Kassel (1977) – zonder op de expo één document te tonen “hoe” die pomp eruitzag of “hoe” en “waarom” ze werkte.
Beuys als product van zijn tijd
De artistieke productie van Joseph Beuys is het prototype van kunst die vanaf de jaren zestig “regel-loos” werd; een tijd waarin de “academie” voorgoed achter de rug lag en de persoon en de persoonlijkheid van de kunstenaar “deel” kon worden van zijn/haar kunstproductie.
De persoonlijke eigenheid was/werd het motto en de “stijl” van de kunstenaar. Je kan in deze redenering bij het werk van Beuys zonder blozen spreken van een retour naar de romantiek. Een “dirty” vorm van romantiek, waarbij de kunstenaar zelfs materialen gebruikt die hem én alleen hem onderscheiden van de rest van de kunstwereld.
Het doet de ronde dat Joseph Beuys tijdens de Tweede Wereldoorlog piloot was en dat hij na een crash, gered werd met vet en vilt door de Tartaren. Dit voorval was voor Beuys de inzet om deze materialen in te zetten als symbool voor energie. Trouwens wie naast vilt en vet nog eens koper toevoegt heeft de ingrediënten van de eerste primitieve batterij; dus energie !
Beuys tackelde dus zijn “minimale” tijdgenoten met gestructureerde chaos en verwijzingen naar symbolische energie die hij “functioneel” achtte – tot zelfs een lamp die brandde via het contact met citroenzuur.
Geweer
Eén installatie van belang zat in Antwerpen wat verstopt achter een muurtje. “Voglie vedere i miei montagne” (1971) is afkomstig uit het Van Abbe Museum en is ook één van de betere werken van de kunstenaar, die steevast gekleed was met een vliegeniervest een een vilten hoed op het hoofd!
“Voglie…” is een installatie met een slaapkamer uit het vroegere leven van de kunstenaar – kast, bed etc.. staan allemaal op koperen platen (geleiding…!) en tegen de muur prijkt een jachtgeweer als een trofee. Op dat geweer staat de melding “Denken”. En dat is mooi, Beuys strijdt hier niet met wapens maar met verhalen en andere, “mogelijke” feiten en realiteiten !
Het is één van de weinige installaties van Beuys die autonoom functioneren en om die reden meer dan de moeite waard om ze te zien !
Jospeh Beuys was in zijn tijd redelijk van invloed; vooral tijdens zijn docentschap aan de beruchte kunstacademie van Düsseldorf; of de jongere kunstenaars vandaag nog wakker liggen van Joseph Beuys is nog maar de vraag.
Luk Lambrecht
Poster un Commentaire