Dit jaar ging documenta15 door in Kassel, onder de directie van het in Jakarta gevestigd kunstenaars-collectief Ruangrupa. Zij baseerden hun concept op de waarden en ideeën van ‘lumbung’ – het Indonesische begrip voor een gemeenschappelijke rijstschuur.
Binnen documenta15 werd ‘lumbung’ ingezet en vertaald als een model dat is ver-worteld in ‘principes’ zoals het delen van gemeenschappelijke goederen, even-waardige toewijzing van ruimte – allemaal waarden die overal van toepassing werden bij alle samenwerkingen en bij het in elkaar zetten en monteren van een gigantische tentoonstelling op 32 locaties in Kassel.
Documenta15 werd een ongezien model op een enorme schaal waar geen sprake meer was van een centraal delegerende star-curator, maar van verantwoordelijke kunstenaars-collectieven van overal ter wereld, die op hun toegewezen plaats een dynamisch en permanent wijzigend artistiek proces op gang zetten en hielden en … waarbij ook nog eens ‘surplus’ andere kunstenaars werden uitgenodigden om actief betrokken te worden.
Documenta15 was als een rhizoom; niet te overzien en ook al helemaal niet te vatten.
Een prestigieus project documenta, afgesneden van het canon van de westerse kunstgeschiedenis, weg van de traditionele historisch-iconische documenta-locaties in Kassel (zoals de Neue Galerie) en … waar dag na dag – exact 100 dagen lang – elke bezoeker als een VIP-vriend werd behandeld met dagelijks een waaier aan gratis mee te maken workshops, films, concerten en fuiven.
Heel het ego-strelend gedoe van het traditioneel met tromgeroffel ‘cureren’ van mega-expo’s zoals dat wel gebeurd op biënnales in Venetië en Lyon – werd in Kassel netjes overboord gekieperd.
Fundamentele vragen over ‘wat’ kunst is en de rol van het individuele auteurschap; de plaats van kunst en cultuur in ‘samenlevingen’; het zichtbaar gemaakte ‘verschil’ aan belang dat wordt gehecht aan een individu in het westen en in het globale Zuiden; het achterwege laten van de directeur/’curator’ ten gunste van gedeelde beslissingen van collectieven alsook het belang onderstrepend van vrije informatie via de constant draaiende offset-persen in de bochtige, vertimmerde documenta-halle, waren een kleine greep items die de reguliere kunstwereld én vooral de kunstmarkt hyper-nerveus maken.
Niet alleen de kunstmarkt maar ook de westerse academies met hun afdelingen en richtingen gebaseerd op technische kunde, gekruid met een peda-overdrachtelijk model van canon-westers gekleurde kunsthistorische kennis-overdracht, werden via fors-globale documenta15-feiten fundamenteel aan twijfels en doel-stellingen blootgesteld…
Dat er werkelijk overal in de wereld goede kunst wordt gemaakt werd uiterst duidelijk in Kassel, kunst die in veel gevallen hard-kritisch is maar ook aanlokkelijk, anoniem qua auteur en niet gestuurd vanuit professionele kunstscholen. Kunst op documenta15 was mercantiel verwaarloosbaar maar wordt volop cultureel gedragen door lokale gemeenschappen als inspirerende biotopen die niet zelden als kunstenaars-collectieven ‘inter -lokal’ met elkaar verbonden zijn – dankzij het internet !
Documenta is op 25 september 2022 definitief voorbij. De vraag stelt zich of deze ingrijpende editie een of andere verandering zal teweegbrengen in ‘ons’ klimaat waar kunst bestaat uit een aaneenschakeling van tentoonstellingen met kleine feestjes voor beperkte zichzelf cultiverende groepjes mensen.
Er waren op documenta15 honderden goeie kunstwerken te zien. Ik wil er geen uitfilteren uit respect voor de honderden kunstenaars vanwaar dan ook in de wereld die in een of ander ‘verband’ kunst teweegbrengenen produceren vanuit een noodzaak tot expressie van ideeën via een beeldtaal die “communities” aanspreken en niet alleen de getrainden in de geschiedenis van de actuele kunst.
De tempels van de kunst waren “eventjes” stil en leeg. De zuilen van het Fridericianum in Kassel spraken zwart op wit; de kunst leeft.
Luk Lambrecht
Poster un Commentaire