DIXIT PANAMARENKO

een prachtig boekje met de woorden van de kunstenaar

In 2019 nam de kunstwereld abrupt afscheid van Panamarenko (1940-2019) – een kunstenaar buiten categorie die binnenkort en wellicht zal behoren tot de Vlaamse canon en meteen ook het aanlokkelijke logo zal worden voor ondermeer Vlaams-toeristische aangelegenheden.

Het werk van Panamarenko wordt te weinig gewaardeerd op zijn artistieke merites. Hij was te lang en zelfs na zijn pensioen op 65 – een ‘mascotte’ van het kunstgebeuren die net zoals rocker Arno wijsheden recht voor de raap in de massamedia dropt(e). 

Panamarenko was ronduit een klassebak die in de plooien van de rebelse jaren zestig middenin een onstuimige tijd van speels-provocatieve happenings zich als jong kunstenaar naadloos voegde bij het denken en laten van inmiddels referentiële kunstenaars zoals Joseph Beuys en Marcel Broodthaers.

Ja, hij viel op met zijn groenig vliegeniers-costume en op latere leeftijd geflankeerd door zijn ‘witte’ vrouw Eveline bij openingen en evenementen en ja … hij breidde letterlijk een fantastisch universum rondom zijn persoon uit – een soort onnavolgbare mythe die apart en aandoenlijk was.  Hij kreeg het zelfs voor mekaar dat hij zijn doctrines aannemelijk kon maken bij een groot publiek en wetenschappers kon doen twijfelen over zijn berekeningen en hypotheses.

Hij liep zelfs ooit op magneten -; geklemd aan zijn schoenen op een  plafond – als een ontdekker die de wereld niet alleen ondersteboven wou zien maar ook op die eigenwijze manier de wetten van de fysica wou testen én trotseren in de context van een populair tv-programma.

Panamarenko had het niet zo hoog op met veel van de omringende kunst van zijn tijd-genoten.

Hij hakte zonder schroom op de kunstkritiek en dat was niet zelden een verademing zoals deze uitspraak in het jaar 2000 in het weekblad Humo:

“Kritieken schrijven is hier vaak nog een bijverdienste. De ene dag schrijft de recensent over een schilderij met een grazende koe erop, de volgende dag over mijn vliegende schotels. Maar die begrijpen ze niet, dus benaderen ze mij als een folklore-figuur”.

Het boekje samengesteld door kunsthistoricus Jo Coucke die  decennialang trouw artistiek medewerker bleef van Deweer Art Gallery in Otegem schreef een bondige inleiding en selecteerde uitspraken van de kunstenaar via een grondige en exquise research van alle mogelijke teksten en  interviews van Panamarenko gedurende zijn succesvolle carrière.

Met andere woorden; wat een goed idee om alleen de kunstenaar zelf aan het woord te laten en hoogstens als samensteller hier en daar een “Antwerpse” taalfout te corrigeren.

Alle bronnen zijn mooi vermeld en opgelijst en dat maakt het de lezer gemakkelijk om de oorspronkelijke artikels op te zoeken en verder te lezen.

Het boekje geniet het formaat van een prentkaart en wordt geïllustreerd met een reeks fantastische foto’s van niemand minder dan Stephan Vanfleteren. Zwart/witte portretten maar ook contactafdrukken en zelfs ééntje van een Pana-papegaai.

Het is prachtig en zelfs avontuurlijk langsheen zijn leven de kwieke gedachten en kwinkslagen te lezen van deze meer dan uitzonderlijke kunstenaar.

Via het woord van de kunstenaar krijgt de lezer hier uit de eerste hand informatie van hoe Panamarenko zich ook als persoon verhield in en tussen haast de ongrijpbare en associatieve  verbanden tussen wetenschap, ruimte en filosofie waardoor  hij dingen maakte die voor de buitenwereld als kunst werd gepercipieerd/bestempeld.

Het boekje sluit af met een meer dan treffend post mortem beeld van de kunstenaar, alsof Panamarenko hier de zwaartekracht overtreft en zijn ultieme interplanetaire reis voorgoed aanvatte.

Dit boekje is een belangrijk document van een zonderlinge Belgische kunstenaar die een parel was aan een snoer van vele kunstenaars die overal ter wereld vanaf het midden van de jaren zestig de kunst definitief een andere richting lieten navigeren; weg van de ‘burgerlijke’  Schone Kunsten.

Of het legaat van deze laatste avantgarde-beweging vandaag nog veel naklank oplevert is maar de vraag; het oeuvre van Panamarenko stelt hoe dan ook fundamentele vragen en dankzij dit hebbeding-boekje blijft de vraag in ons midden en in het midden via het ‘dixit’ van een meesterlijke kunstenaar: Panamarenko !

“Dixit Panamarenko” is verkrijgbaar in de betere boekhandel; is een uitgave van Hannibal Books. en kost  24,5 euro   

(voorlopig alleen in het nederlands uitgegeven)

Luk Lambrecht