een geweldig transparant onderdak voor de fabuleuze vaste collectie van S.M.A.K. Gent
een korte bedenking vanuit de praktijk
In 1986 in de context van de tentoonstelling “Chambres ‘Amis”, die Jan Hoet mij als jonge kritische waarnemer/kunstcriticus toeschreeuwde dat dit het “meesterwerk van de 20e eeuw was” en wie dit niet begreep “niets van kunst afwist”, was het werk van de Franse kunstenaar Daniel Buren “Le Décor et son Double” een ideologisch en institutioneel messcherp antwoord waarin de noodzaak van een museum als ijkpunt als nooit eerder te voren in de verf werd gezet.
Daniel Buren wist zijn werk te delen in twee: één in de privé-sfeer bij de belangwekkende verzamelaar Anton Herbert, die nog steeds ascetisch woont in een industrieel pand waar de kunst de bovenhand haalt op het leven én een ander deel centraal in de inkom-hal van het Museum terecht kwam als een 1/1 betreedbare sculptuur en als een perfecte “doublure” van de gestripte en deels gestreepte gastenkamer van de toonaangevende collectioneur.
“Men” begreep toen niet meteen de impact én de fundamentele betekenis van dit werk dat vandaag als één van de referentie-werken kan en mag worden beschouwd binnen het rijke, inspirerende oeuvre van de Franse Meester.
De jojo van de kunst tussen privaat en publiek is sinds de “Fontaine” van Marcel Duchamp dé achillespees bij het definiëren van de grens tussen een kunstwerk en een nutsobject/dagelijks voorwerp. Daniel Buren wist dit schisma als geen ander te bespelen in zijn polemisch onthaald kunstwerk voor Chambes d’Amis; een werk dat een centrale plaats opeiste in het Museum voor Schone Kunsten waar achteraan een aantal lokalen werden toegewezen aan Jan Hoet die er in afwachting van een specifiek museum-gebouw, een soort expo-bruisende anti-chambre van maakte…
In 2013 startten wij samen met de equipe van S.M.A.K. (Gent) een permanente werking “Museumcultuur Strombeek/Gent” met als onderliggende intentie te kunnen en te mogen werken met de uitgebreide vaste collectie van dit Gentse Museum, dat ik altijd vanuit een gevoel van maatschappelijk gedragen laag-drempeligheid beschouwde als een uniek ‘Volksmuseum’.
De werking in Cc Strombeek die nu bruusk en dit jaar ( 2020 ) spijtig genoeg eindigt, aanzag ik ook als een doublure; als een nuttig, relevant en in dialoog ‘gebruik maken’ van kunstwerken die ons allen als gemeenschap toebehoren en die middenin de tentoonstellingen in Strombeek de ruggengraat uitmaakten van een reflectief omgaan en onderhandelen met recent erfgoed, met name actuele kunstproductie.
De cultuur van een museum positioneerde zich naast de cultuur van een cultureel centrum, gelegen in de platte-landelijke rand van de metropool Brussel waarin jarenlang de (h)eerlijke wrijving te ervaren was als knetterend geluid van silex-stenen tussen wat is verworven (cultuur) en wat zich aandient als een onbekende factor X (kunst). Het onbekende dat niet zelden leidt tot gevoelens van angst en aversie voor datgene dat zich nog niet nestelt in de routine of verschijnt in een andere kleur, geur of timbre.
De organisatie Museumcultuur Strombeek/Gent (2013-2020) was te beschouwen als een wendbaar communicerend vat; bezien als een doorstroming van een verlangen om de sokkel (collectie) van een museum te ontsluiten, als een fonkelende spiegel te interpreteren die aan een tijdelijke tentoonstelling een mooi gerijpt laagje patina verleende die een mens nooit eerder waarnam…, proefde.
Eind november 2020 kwam S.M.A.K.-directeur Philippe Van Cauteren op de proppen met een heerlijk en publiek in de kijker gedropt denk-model over de toekomst van het museumgebouw, tijd-geprojecteerd in het perspectief van het Europees-hoofdstedelijke streefjaar 2030 !
Wat een hemels verschil met de (oorspronkelijke) architectuur-ontkennende kwaliteiten van het inmiddels sterk toegetakelde Cultuurcentrum-gebouw in Strombeek, een ontwerp van prima architect Walter Steenhoudt. Helemaal zonder debat of publiek overleg, laat staan informatie of bescheiden ‘wedstrijd’ – en gelegitimeerd door directeur/ambtenaar Wim Meert – ziet het Cultuurcentrum er nu deels uit als een gemaskeerde “mortadella-toren” met aan de centrale inkom een zielloos getransformeerde balie met grijs-platig buiten-geveltje dat eerder doet denken aan een soort weerbestendig (vlaams) frietkot.
Architect Peter Swinnen wist in de historische context van het Citadelpark een fantastisch model te bedenken waarin de idee speelt van een boekenkast; waar aan de éne kant de boeken staan die ons aan de geschiedenis van de kunst doen herinneren en aan de andere kant van de plank de catalogi leunen van de tijdelijke tentoonstellingen met (als het ware) hypothetische pogingen om de stand van zaken in de kunst van vandaag te door-gronden tegen de achtergrond van de kunst en de omringende kennis, inzichten en literatuur van wat was.
De idee van Peter en Philippe is slim, genereus en sluit de gemeenschap niet uit maar om-armt de stad, haar passante inwoners en alle liefhebbers van kunst.
De gesuggereerde wandeling in het model van heden naar verleden, verloopt via het bestaande, (nu) deels verkommerde en ‘werkloze’ machtige industrieel-stalen Floraliën-Paleis, dat er ‘staat’ als een staalharde herinnering aan minder geëmancipeerde en door macht en kolonisering getergde tijden toen het gebrekkig geïnformeerde volk amper weet van had van (wan)toestanden.
Letterlijk wandelen ‘op’ het DNA van het museum, waar ‘underground’ het artistieke geheugen huist en veilig ligt opgeslagen van onze samenleving en die al naargelang de nood en de behoefte van presentatie met één knop op de lift opnieuw zichtbaar wordt (tentoon)geteld aan het publieke oog.
Een dergelijk museum-model dient radicaal de ‘res publica’ – een belang dat via de huidige informatisering on the run … dringend toe is aan een andere benadering en format; een andere invulling die dienstig blijft aan de mentale noden van de zeer nerveus geworden mens.
Het schitterende denkmodel “Le Musée en son Double” komt aan als een kassei in een stadspoel en veroorzaakt uiteraard brandende discussies aangaande ‘che fare’ omtrent ons artistiek ‘roerend’ bezit.
Het geheugen genereert alleen betekenis als het wordt getoond en permanent in de globale intrinsieke waarde wordt bevraagd en getoetst tegen het ‘decor’ van de permanent veranderende denkkaders van vandaag.
Exact in dit wikkend en wegend spel kan duidelijk worden welke kunst iets betekent voor ons leven en mens-zijn, onafgezien in welke mate ook de technologie een bepaalde greep en beslag legt op de dingen in ons leven. Andere kunst wordt dan hoogstens getipt als een voetnoot; als een verzameling interessante, wel-willige artistieke sporen van een specifieke tijdsgeest en bij gevolg te klasseren als “gedateerd’.
Op de achterflap van de brochure “Le Musée et son Double 2020/2030” staat het museale denkmodel afgebeeld in de vorm van een hoefijzer.
Het is een mooi, elegant visionair ‘logo’ refererend aan Lingotto in Torino, een race-circuit waarin de loop van de tijd zich in Gent afspiegelt in de kraag van de twee kopse museumgebouwen. Wellicht ook … als een hint dat kunst van toen én nu één zijn en ons als bij een vuurwerk bewust worden van ongrijpbaarheid.
Luk Lambrecht
NDLR Info: - A l’occasion de l’exposition ‘Chambre d’Amis’ (1986) de Jan Hoet, Buren imagina son projet dans la chambre d’amis d’Annick et Anton Herbert. ‘Le Décor et son Double’ était conçu comme une oeuvre en deux parties. Buren avait prévu une reconstitution de la chambre pour le musée. Par cette action, Buren interroge la relation entre le ‘modèle’ et la ‘copie’. Si les Herberts ont conservé l’intervention dans leur chambre d’amis, la copie muséale n’a pas été conservée. Elle fut néanmoins reconstituée au S.M.A.K. et intégrée dans la collection du musée en 2011.
Poster un Commentaire