Power and Other Things

Power and Other Things
een bijzondere tentoonstelling in Bozar, Brussel
nog tot 21.01.2018

Europalia 2017 staat in het teken van Indonesia; er waait opnieuw een frisse wind doorheen deze organisatie die met deze editie bewijst dat er op basis van een minder bekend land een ongelooflijk rijk en fijn programma kan/kon worden samengesteld. Naast een heerlijk aanbod dans, perfo en muziek ligt de nadruk (uiteraard) op een aantal grote tentoonstellingen, en die zijn vooral te zien in Bozar in Brussel.
“Power and other things” is een project/concept van de curatoren Riksa Afiaty & Charles Esche (directeur Van Abbemuseum, Eindhoven) die een brede en complexe expo maakten waarbij werd afgeweken van de vele, recente expo’s die zich concentreren op kolonialisme en meer bepaald verstrikt geraken in een waardevrij gekruid gegoochel van én met (wazige) hedendaagse kunst. Wellicht is het polemische format van de recente documenta14 in Kassel dan toch een voorbeeld van de manier waarop “ons” koloniaal denken via een expo kan worden ontrafeld via intens historisch onderzoek en het beeldend oprakelen van verhalen van kunstenaars (in de marge) die ondervonden wat het was/is om te ageren in de schaduw van zichzelf superieur bevonden (westerse) culturen.
De titel van de expo verwijst naar een statement bij de verklaring van de onafhankelijkheid van Indonesia op 17.08.1945. Met deze onomwonden omschrijving eiste president Soekarno van de Nederlandse Staat dat “de kwesties rond de overdracht van de macht en andere dingen gewetensvol en zo snel mogelijk worden behandeld”.
De expo gaat nader in op die “andere dingen” en laat via een complexe anachronistische lay-out van de tentoonstellen “zien” dat koloniale materie, moderniteit en ideologie het pad kruisen van het ideaal van een transparant en vrede-vol naast elkaar leven.

Wel mooi hoe de expo start met linken naar de 19e eeuw, met een aantal belangrijke kunstenaars wiens werk ontstond vanuit een wisselwerking in “verblijf” en opleiding tussen Indonesia en Nederland.
Zo worden werken van Raden Saleh en van de Nederlander Nicolaas Pieneman naast elkaar gepresenteerd waaruit meteen hun verschillend standpunt duidelijk wordt.

Trouwens dit is een expo die ook België een ferme spiegel voorhoudt, wat betreft de-kolonialsering van ons denken en handelen meer bepaald via het in stand(

Schitterend in Bozar zijn ook de weinig bekende portretten van Emiria Sunassa die heel haar leven doorbracht in Indonesia, maar naar verluidt hardop droomde van een opleiding in Nederland.

Deze expo doorprikt ook de éénzijdige kunsthistorische benadering van leven en werk van Jan Toorop die na zijn definitieve verhuis naar Nederland een nauwe band behield met zijn moederland.

Tal van hedendaagse kunstenaars interveniëren na de intense tijdslijn en de brede historische aanloop van de expo “hier & daar” in de vele zalen met ruime, al dan niet nieuwe of in ons land  niet eerder getoonde installaties.
De actuele werken borduren verder op de smalle koord tussen verleden en heden en zoeken niet het goedkope spektakel via het uitdrukken van platte beschuldigen. De meeste werken grijpen in op basis van archief-materiaal of aldaar ter plaatse opgedane ervaringen en/of lokale gewoonten, sociale littekens of nog niet helemaal verteerde trauma’s.

Ana Torfs realiseerde een intrigerende zaal-vullende totaal-installatie gebaseerd op schaduw-poppen-theater, dat ze intrigerend combineerde met interpretaties van rorschach-vlekken.
Mella Jaarsma pakt uit met kleding die tegelijk wordt ingezet voor veelgelaagde, collectieve performances en Wendelien van Oldenborgh verrast met een fascinerende video rondom een voormalig gebouw van Radio Kootwijk waarmee de centrale communicatie werd onderhouden tussen Nederland en de overzeese kolonie.
Charles Esche en Riksa Afiaty zetten een ongewoon boeiend project af in Bozar waarmee ze qua denkbeweging de vergelijking maken met een “cloud” en diens “plukrijp” denken over historische en thematische onderwerpen en feiten.

Annex:

In de recente geschiedenis speelt de datum 30.09.1965 nog steeds een ongemakkelijke rol in de geschiedenis van Indonesia. Toen werden 6 generaals gekidnapt en startte de fatale jacht op honderdduizenden vermeende communisten. De in ons land verblijvende Indonesische Elisabeth Ida maakte en toont in Cc Strombeek (t.e.m. 12.01.2018) een nieuwe film “Saksi Bisu” (Silent Witness) gelardeerd met een merkwaardige interactieve sound, waarin ze op een ongemeen mooie en tegelijk ontroerende manier “de natuurlijk omgeving” in beeld brengt waarin massale moorden plaats vonden.
Soeharto nam in 1965 de macht over van Soekarno; het moment waarop de hetze en de vervolging begon.
De titel van haar video is gebaseerd op het boek “Schuldige Landschappen” van Armando. Elisabeth Ida: “De natuur lijkt onschuldig en onpartijdig, maar je kan het ook anders bekijken. Ze kan namelijk beter groeien op mensenresten en dient als dekmantel voor moorden en mishandelingen. Zo beschouwd is de natuur een medeplichtige”.

De vele kunstwerken in het kader van Europalia vormen een dikke humus-laag waarin ons denken over de wereld ferm door elkaar wordt geschud. Dat dit kan in een festival zoals Europalia, is mogelijk omdat dit initiatief nu wordt geleid door verantwoordelijken die een andere en meer bredere, kritisch-inhoudelijke weg bewandelen tegenover het gastland!

Luk Lambrecht