Wie genoeg heeft van hedendaagse video als een soort traditioneel picturale en/of eng narratieve of kurkdroog documentaire transfer van bewegend beeld op doek of monitor, moet zich nu reppen om nog de tentoonstelling te zien van de Duitse Hyto Steyerl.
Hyto Steyerl (1966) is al een heel tijd een fenomeen binnen de videowereld; een kunstenares die vandaag zeker en vast de grenzen van het medium verlegt door gebruik te maken van de strategie van de montage om aan te tonen hoe wij met zijn allen – zonder dat we het goed en wel beseffen – onder de niets-ontziende controle vallen van het internet.
Hyto Steyerl: “Niet eerder waren meer mensen afhankelijk van, omringd, bewaakt en uitgebuit door het web. Het lijkt overweldigend, betoverend en zonder alternatief…”.
Deze uitspraak vormt een perfect uitgangspunt voor een rondgang in de Oudbouw van het Van Abbemuseum in Eindhoven, een rondgang die heel veel energie vergt van de toeschouwer die letterlijk wordt bestookt met een lawine gemonteerde beelden die de “achterkant” van ons geprogrammeerde leven ontvouwt.
Waar het in haar video’s om draait is de vraag “hoe” het internet en het digitaliseren van onze sociale ruimte invloed uitoefent op ons dagelijks doen en laten.
Wat vroeger al straf veranderde via de gaming, zien we nu doordruppelen in de algemene beeldvorming van de wereld en het daarbij gepaard gaand en in de gaten gehouden van ons consumptiepatroon.
Hyto Steyerl gaat de verborgen mechanieken van beïnvloeding en controle te lijf met haar zogenaamde “essay-films” waarin zij niet zelden zelf figureert en letterlijk de kritisch inhoudelijke trouwtjes via dialectische analyses in handen neemt.
Hyto Steyerl doet dat met enorm veel lef en technische bravoures. De video’s, installaties en autonome monitor-beelden bekampen de digitale wereld met middelen waarin meerdere beeldlagen langzaam maar zeker de schijn ontdoen van de (voor ons) virtueel voorgestelde framing van de wereld.
De niet minder dan 13 werken/installaties worden gepresenteerd in een gewaagde setting van de befaamde architecten van Studio Markus Miessen. Het parcours dat de toeschouwer aflegt “verstoort de voor de hand liggende route door een tentoonstelling waarin de thema’s verspreiding, circulatie en montage steeds terugkeren”.
In haar theoretisch denken gaat ze uit van het begrip “circulationisme” waaronder ze laat verstaan dat we geen “souvereine subjecten meer zijn maar data objecten”.
Ze verwijst naar het jaar 1977 als grote ommekeer – het jaar van de RAF; het begin van de punk en de no-future gedachte en de tijd waarin de grote verhalen stilaan afbrokkelen en aan waarde inboeten ten voordele van activistische micro-politieke bewegingen.
Ze zapt naar David Bowie en de Stranglers die het letterlijk “uitzongen” dat het tijdperk van de heroes voorbij was…
Haar films beschrijven is hier een onbegonnen werk maar wat Hyto Steyerl hier presteert door haast onverenigbare beelden én inhouden bij elkaar te voegen – in de goede oude tradities van Rusland tijdens de jaren 20 als bakermat van de filmische montage… – spreekt tot de verbeelding of … beter gezegd ontwapent de verbeelding en zet ons als kijkers aan met beide voeten op de grond te blijven.
“Strike” (2010) opent de tentoonstelling met een kort maar heftig beeld waarin Hyto Steyerl een beeldscherm vernielt. “Have not to be seen” (2013) is een magistrale film waarin de toeschouwer wordt geconfronteerd met “het continu in beeld blijven via de digitale big brother” waarna ze ons inleidt in de wereld en de geschiedenis van de pixel en hoe bij dit alles toch als individu onzichtbaar te worden. Het is een hemelse video waarin de kracht duidelijk wordt van kunst als zonderlinge demystifiërende plaats voor het tonen van de mechanismen achter het onzichtbare.
“Lovely Andrea” (2007) is een schitterend film-essay waarin de kunstenares zelf op zoek gaat naar de foto’s van een voege bondage-sessie in Japan, gelardeerd met Spiderman die zijn “web” uitstrijkt over de Twin Towers …
“Guards” (2012) neemt ons mee in de wereld van de beveiliging van musea waarbij de onschatbare kunstschatten worden bewaakt door guards die hun sporen verdienden bij het Amerikaanse Leger. Dit is een film die als het ware de “avant-garde” institutioneel in beeld brengt !
En wat te zeggen van bijvoorbeeld “Red Alert” uit 2007 waarbij drie beeldschermen qua formaat exact verwijzend naar de drie monochrome schilderijen van Alexander Rodchenko als “eindpunt” van de schilderkunst, hier bij Hito Steyerl werden “ingevuld” met een ferme rode kleur.
Het betreft een video (!) die qua kleur verwijst naar het rood dat werd gebruikt door het Amerikaans Ministerie van binnenlandse Zaken om de hoogste dreiging aan te geven qua terreur-alarm…
De kunst van Hyto Steyerl is zeer verfrissend binnen de context van de vele actuele gratuite video-kunst en kan via “een” vernieuwd activisme (in een ander hedendaags format) verwijzen naar naar kunst zoals die van Hans Haacke die toen in de jaren zestig en zeventig op een werkwijze geïnspireerd door de massamedia en reclame allerlei belangen ontrafelde die de samenleving en vooral de kunstwereld liefst niet te zien kreeg.
Hyto Steyerl is de “digitale” erfgename van een documentair genre (van weleer) dat zij bijzonder intelligent doorkruist met verbeelde beelden en verhaallijnen. Weergaloos knap in onze tijd !
Luk Lambrecht
Van Abbemuseum
> 22 juni
Poster un Commentaire