Essen de heimat in beeld van Katarina Fritsch

 

Museum Folkwang & Villa Hügel

nog tot 30.10.2016

 

Museum Folkwang in Essen is een pareltje van een museum; wellicht één van de mooiste aan de oevers van De Rijn. Wat een weelde van musea, wat een collecties en last but not least wat een precisie en zorg waarmee de beste kunst en collecties worden omringd.

Het nieuwe Museum Folkwang (2010) is van de hand van de Britse architect David Chipperfield en die kweet zich op een prachtige wijze van zijn opdracht om de kunst te laten huizen in natuurlijk invallend licht. Het is een museum waaruit ruimte spreekt en de kunst ook die ruimte wordt gegund.

De collectie is superbe – van indrukwekkende werken van Courbet via Cézanne en Van Gogh tot Thomas Schütte. Bij mijn bezoek traanden de ogen van het zien en ervaren van zo veel kwaliteit in schoonheid.

Ook het programma tijdelijke tentoonstellingen is in Essen een prima verhaal. Privé-collecties zoals die fabuleuze van de Zwitser Hubert Looser worden in een intelligente dialoog gebracht met de eigen vaste collectie zodat een fijne publiek-private wisselwerking lacunes aanvult en bepaalde oeuvres in een bredere context plaatst.

Momenteel vervolledigt een omvangrijke expo met tekeningen van de Britse kunstenaar Richard Deacon zijn andere op sculpturen gebaseerde tentoonstellingen in The Langen Foundation en de Thomas Schütte Skulpturenhalle in Neuss. Ook hier vinden en vullen de musea en instellingen langs De Rijn elkaar goed aan op een complementaire manier …

In Museum Folkwang loopt een uiterst mooie presentatie van de in Essen geboren Katarina Fritsch (1956). Zij krijgt voor haar 60e verjaardag een tentoonstelling die ze stipuleerde rond een corpus werk dat gebaseerd is op het in dialoog brengen van spierwitte, klinische sculpturen met monumentale werken met afbeeldingen van prentkaarten van haar stad.

Katarina Fritsch is een van de weinige vrouwen die stand hield bij de generatie van Thomas Schütte.

Vooral tijdens Skulptur Projekte (1987) in het Duitse Münster – een fantastische expo die om de 10 jaar wordt georganiseerd parallel met het jaar waarin ook een Documenta plaats vindt in Kassel – stal zij de aandacht met het sokkel-loos plaatsen van een all-over knalgeel mens-hoog beeld van een Madonna. In een tijd (1987…) van versnelde secularisatie en van een periode in de kunst waar het fenomeen Jeff Koons (toen ook in Münster) zich manifesteerde als dé vertegenwoordiger van de zogeheten ‘appropriation art’ was het beeld van Katarina Fritsch werkelijk een “verschijning”. Ze stelde met dit vreemde en tegelijk heel herkenbare beeld heel wat vragen over het statuut van het kunstwerk in de publieke ruimte. Het beeld was zelfs verplaatsbaar en in die zin ook vervreemdbaar … Katarina Fritsch wist met een heel spaarzame productie in de loop van haar carrière werken te produceren die allusie maakten op de onderliggende en onuitgesproken verlangens en angsten van de mens. Met “Company at Table” produceerde ze een ellenlange tafel met eraan allemaal de zelfde uniforme figuurtjes. Ze stelde een enorme groene olifant op sokkel in een museum; monumentale pikzwarte muizen zette ze in een kring met de lange staarten aan elkaar geknoopt tot één object en andere werken bleven een appèl doen op soms erotische connotaties zoals een grote muis op een (klein) bed of een zwarte slang op de grond. Katarina Fritsch ontdoet haar verbeelding van alle franje, ze kuist er de anekdotiek van af tot op een moment/stadium dat de sculptuur een neutraal model wordt.

Dat neutrale aspect in haar oeuvre komt nu in Essen zo mooi en op een indrukwekkende manier tot uitdrukking. Haar expo in haar thuisstad Essen vindt plaats in Museum Folkwang en ook deels in de knotsgekke Villa Hügel, gelegen even buiten de stad met een panoramische uitzicht op een lichtjes meanderende De Rijn !

Met 13 werken in Museum Folkwang en 4 in Villa Hügel weet zij persoonlijke herinneringen aan haar stad Essen en haar jeugd te filteren via het bewerken van toeristisch prentkaarten tot enorme zeefdrukken waarover een transparant laagje pastelkleur ligt. De enorme uitvergrotingen van de prentkaarten doen meteen het statuut van het beeld als een prentkaart verdwijnen – het zijn hier als het ware frêle billboards geworden waarbij de zachte kleur het motief van het beeld deels verdringt. Wellicht is dit wel haar bedoeling, om het toeristische motief te laten zinken in een waas van zachte kleuren. De formaten zijn monumentaal 280 cm x 400 cm zodat de perceptie van het werk met “stappen achteruit” moet. Naast bestaande prentkaarten gebruikte Katarina Fritsch ook eigen gemaakte foto’s van idyllische stukjes park. Het bij elkaar brengen van deze twee soorten beeld maakt de psychologische ondertoon van deze expo nog intenser en tegelijk afstandelijker.

In Museum Folkwang zette ze haar monumentale zeefdrukken in een van alle pathetiek ontdane theatrale setting met drie sculpturen van wit polyester.

Respectievelijk lardeert een reus, een vaas en een torso één van de monumentale zeefdrukken – het is een inhoudelijke en formeel onthechte dialoog geworden tussen een zeefdruk tegen de muur en een beeld op de vloer of sokkel.

Haar mise-en-scènes lokken geen emotie uit, het zijn ‘dialogen’ die geen inhoud prijsgeven en om die reden ook geen metafoor zijn, maar beelden waarmee de particuliere bezoeker zelf een weg mee op moet. De 13 werken zijn loepzuiver geplaatst, beschikken over wondermooi licht en staan in zalen/ruimtes met een perfecte maat. Katarina Fritsch bewijst dat ze in de loop van de tijd bij machte was om op basis van een minimale figuratieve taal een oeuvre uit te bouwen dat stand houdt in de tijd.

Het loont meer dan de moeite om naar het andere deel van haar expo te rijden (kan ook met de tram!) in de Villa Hügel van de niet onbesproken familie Krupp – bekend als producent van locomotieven en oorlogstuig. Het is een ongelooflijk vreemde ervaring in dat enorme landhuis te lopen – gelegen in een immens park – dat nog steeds financieel wordt onderhouden door het consortium ThyssenKrupp.

De villa grenst aan het ongelooflijke en tot aan het waanzinnige en …op het einde van de centrale ellenlange en torenhoge leefruimte toont Katarina Fritsch in een kleine “wit” gemaakte ruimte 3 zeefdrukken gelardeerd met “SkelettFüsse” – een sculptuur van wit polyester. Stilleven en dood huizen hier in de kleine kamer in een context waar de geëtaleerde luxe deels werd verdiend op wapentuig met massale dood als gevolg. Katarina Fritsch schuwt in Villa Hügel het verleden niet en exposeert dit met verve en met de kennis om de context op een neutrale maar zwaar-zeggende wijze te presenteren.

De dubbel Katarina Fritsch is binnen haar artistieke productie innovatief en blijft knipogen naar die kunst van haarzelf die met het verloop van de tijd in de recente herinnering van de kunst is bijgebleven. Ze initieerde in “haar” Essen een tentoonstelling als een welgelegen verademing…/opluchting.

www.museum-folkwang.de

 

Luk Lambrecht