
Palais de Tokyo > O7.O9.2025
Schilderkunst blijft hoe dan ook vandaag de kunst beroeren en inspireren. Het is trouwens merkwaardig dat (vooral) oudere kunstenaars vandaag de actuele schilderkunst re-genereren en herbronnen. Dat was al duidelijk bij de fenomenale tentoonstelling van Amy Sillman in Ludwig Forum in Aachen. In Palais de Tokyo in Parijs toont Sillman’s leeftijdgenote Vivian Suter (1949) nu eenzelfde picturaal verfrissende energie, ‘gevoed’ vanuit een radicale manier van leven en werken.
In de jaren zeventig was ze nog actief in het Zwitserse Basel en vertrok in de jaren tachtig naar Panajachel in Guatemala waar ze geïsoleerd woont en werkt in een huis naast dat van kunstenaar Elizabeth Wild, (ook) haar moeder waarvan op de expo een reeks collages te zien is in een knalgeel geverfde zaal met centraal een enorm gedrapeerd-zwevend gepresenteerd doek van Suter.
De ‘ervaring’ bij een bezoek aan de expo met de misleidende titel “Disco” – verwijzend naar de naam van één van haar honden – maakt indruk omdat er bijna 500 doeken in scéne worden gezet waarbij de idee van een traditionele ‘expo schilderkunst’ wordt doorbroken en/of ontweken. De doeken hangen los tegen de gigantische muren van Palais de Tokyo – ze liggen op een sokkel of zijn gepresenteerd als in een boetiek waar de jurkjes mooi in lijn naast elkaar hangen. De tentoonstelling is overdacht als een performatief nadenken over schilderkunst waar de latente behoefte aan ‘mythische’ interesse en perceptie voor het individuele doek hier wordt ontkracht en vervangen door visuele overvloed en een display die hier en daar doet denken aan een museum-depot. Maar goed dat is de rubriek “ogenblikkelijke retinale sensatie” die niet meteen iets zegt over de zeggingskracht en de kwaliteiten van haar schilderkunst. En die kwaliteit is vrij deviant, dissonant en dus als authentiek te beschouwen.
De vele op raam gespannen en met vislijm geprepareerde doeken zijn overwegend in de open lucht gerealiseerd; in haar tuin zonder rekening te houden met de wisselvalligheden van de seizoenen. Suter schildert dag in en dag uit buiten na een immense ervaring van een aantal stormen … Ze schildert met acryl, olieverf; experimenteert met pigmenten en laat vervolgens haar doeken over aan de gang van de natuur – van regenbuien via ‘vervuiling’ door aarde en bladeren tot en met de invloed van de brandende zon. Het klinkt allemaal een vleugje romantisch; vooral bezien in het verlengde van de vele ‘scholen’ waar kunstenaars al dan niet hun schilderezel in de weidse natuur zetten en schilderden wat zij zagen en zomers aanvoelden. Bij Vivian Suter laat zij in haar openlucht-studio (haar tuin) de seizoenen haar doeken ‘afwerken’ tot dingen van ongenadige en ongeziene kleur en wan-vormen waarin traceerbare anomalieën van insecten, bomen en andere zaken van klimatologische inslag zoals regen en sneeuw de kunst uit de controlerende handen laat van de individuele kunstenaar. Vivian Suter is radicaal in haar visie; haar doeken die ze nooit opgespannen de kunstwereld instuurt, vertonen geen richting en zijn niet gesigneerd. Het is een lust de vale en soms vervuilde en door regen en wind in en door elkaar gelopen kleuren te bekijken … Haar doeken zijn dan ook documenten en zoals ze zelf poneert kunnen ze later via (wetenschappelijk) onderzoek worden gedateerd etc…. op basis van bijvoorbeeld de analyse van het water dat zich mengde met de industriële en natuurlijke pigmenten.
Op de fel gecontesteerde documenta 14 (Kassel-Athene) brak ze door met een merkwaardige non-conventionele presentatie in een lichtrijke ontruimde winkelruimte van de Duitse stad. Ook het fenomenale oeuvre van de Amerikaans-Libanese Etel Adnan werd op latere leeftijd in Kassel ontdekt… Vanaf dan werd het oeuvre van Vivian Suter daadwerkelijk overal en wereldwijd getoond; niet in het minst en in de Amerikaanse Barbara Gladstone Gallery.

Er is bij deze indrukwekkende tentoonstelling een prachtig boek uitgegeven bij JRP/editions waarin naast perfecte afbeeldingen ook zichten opgenomen zijn van haar natuurlijke studio in Guatemala. Een mooie passage in de tekst van auteur/curator François Piron verwijst in verband met haar artistieke productie naar de notie “modernité liquide” van Zygmunt Bauman. Deze denker poneerde in zijn boekje dat vandaag het individu en de samenleving “vloeiend” zijn geworden waarbij niets of niemand nog verwant is aan vaste structuren of dito referenties.
Neem de nodige tijd om deze belangrijke tentoonstelling “in te wandelen” – details maken de tentoonstelling; zoals bij het opmerken van een schilderskwast die vastzit in een doek dat zich aandient als een zee van woelige, somber-donkere verf-kleuren. Heldere silhouettten duiken op van insecten, slangen en poten van haar 3 honden … ondefinieerbare kleuren scharen zich in geometrische en organische composities of duiken zelfs op in “smileys”. Zelfs pagina’s van kranten als ‘datering’, blijven plakken aan doeken met motieven die zelfs zijdelings doen denken aan afdrukken van een planken vloer. Op één doek staat op een verkapte manier het woord “abstraction” geschreven tussen hybride of schematische motieven die details laten vermoeden van bomen, insecten en andere levende organismes in haar wilde tuin. Haar schilderijen zijn soms abstract hemels chromatisch; soms helder grafisch gestileerd…
Wie denkt dat deze expo de uitdrukking is van één of andere hoogst-individuele “expressie” is eraan voor de moeite; een prachtige maquette op de expo toont aan hoe Vivian Sutter samen met een Parijse curator (bij haar thuis) ‘freewheelde’ hoe de tentoonstelling er zou kunnen uitzien in de bochtige lokalen van Palais de Tokyo, een noodzakelijk labyrintisch en autonoom instituut dat oordeelkundig geleid wordt door Guillaume Désanges.
“Disco” van Vivian Suter is een tentoonstelling die er gewoonweg toe doet; ze weegt volop op de actuele golven van soms te naïeve schilderkunst en maakt van schilderkunst een uitzonderlijke brug naar de natuur, de dieren en het onvoorspelbaar, globaal veranderend klimaat dat ons in de kern van ons bestaan omsingeld.
Vivian Suter weet dan ook als geen ander een gefixeerd picturaal beeld te verlenen aan de ontembare “forces naturelles”.
Luk Lambrecht
Palaisdetokyo.com
PS
Ik leg de wondermooie publicatie “Disco” van Vivian Suter deze herfst in mijn tuin.

Traduction
Peinture atmosphérique de Vivian Suter
Palais de Tokyo > O7.O9.2025
La peinture continue aujourd’hui encore à influencer et à inspirer l’art. Il est d’ailleurs remarquable que ce soient (principalement) des artistes plus âgés qui régénèrent et redynamisent la peinture contemporaine. Cela était déjà évident lors de la formidable exposition d’Amy Sillman au Ludwig Forum d’Aix-la-Chapelle. Au Palais de Tokyo à Paris, Vivian Suter (1949), contemporaine de Sillman, fait aujourd’hui preuve d’une énergie picturale tout aussi rafraîchissante, « nourrie » par un mode de vie et de travail radical.
Dans les années 1970, elle était encore active à Bâle, en Suisse, avant de partir dans les années 1980 pour Panajachel, au Guatemala, où elle vit et travaille dans l’isolement, dans une maison voisine de celle de l’artiste Elizabeth Wild, (également) sa mère, dont une série de collages est exposée dans une salle peinte en jaune vif, avec au centre une immense toile de Sutter drapée et flottante.
L’« expérience » d’une visite à l’exposition au titre trompeur « Disco » – en référence au nom d’un de ses chiens – est impressionnante, car près de 500 toiles sont mises en scène, rompant et/ou échappant à l’idée d’une « exposition de peinture » traditionnelle. Les toiles sont accrochées librement aux murs gigantesques du Palais de Tokyo – elles reposent sur un socle ou sont présentées comme dans une boutique où les robes sont joliment alignées les unes à côté des autres. L’exposition est conçue comme une réflexion performative sur la peinture, où le besoin latent d’intérêt « mythique » et de perception pour chaque toile est ici neutralisé et remplacé par une abondance visuelle et une présentation qui rappelle par endroits un dépôt de musée. Mais bon, il s’agit là de la rubrique « sensation rétinienne immédiate », qui ne dit pas grand-chose sur la force expressive et les qualités de sa peinture. Et cette qualité est assez déviante, dissonante et donc considérée comme authentique.

Les nombreuses toiles tendues sur des châssis et préparées à la colle de poisson sont principalement réalisées en plein air, dans son jardin, sans tenir compte des caprices des saisons. Suter peint jour après jour à l’extérieur après avoir vécu l’expérience intense de plusieurs tempêtes… Elle peint à l’acrylique, à l’huile, expérimente avec des pigments, puis laisse ses toiles à la merci de la nature, des averses de pluie à la « pollution » par la terre et les feuilles, en passant par l’influence du soleil brûlant. Tout cela semble un peu romantique, surtout si l’on considère les nombreuses « écoles » où les artistes installaient ou non leur chevalet dans la nature et peignaient ce qu’ils voyaient et ressentaient en été. Dans son atelier en plein air (son jardin), Vivian Suter laisse les saisons « finir » ses toiles pour en faire des objets aux couleurs impitoyables et inédites et aux formes difformes, dans lesquels les anomalies traçables des insectes, des arbres et d’autres éléments climatiques tels que la pluie et la neige libèrent l’art des mains contrôlantes de l’artiste individuel. Vivian Sutter est radicale dans sa vision ; ses toiles, qu’elle n’envoie jamais tendues dans le monde de l’art, ne montrent aucune direction et ne sont pas signées. C’est un plaisir de regarder les couleurs ternes, parfois sales, mélangées par la pluie et le vent… Ses toiles sont donc des documents et, comme elle le dit elle-même, elles pourront plus tard être datées, etc. grâce à des recherches (scientifiques), par exemple sur la base de l’analyse de l’eau qui s’est mélangée aux pigments industriels et naturels.
Lors de la très controversée documenta 14 (Kassel-Athènes), elle s’est fait remarquer par une présentation non conventionnelle dans un espace commercial lumineux et vide de la ville allemande. L’œuvre phénoménale de l’Américaine d’origine libanaise Etel Adnan a également été découverte à Kassel à un âge avancé… À partir de là, l’œuvre de Vivian Suter a été exposée partout dans le monde, notamment à la Barbara Gladstone Gallery aux États-Unis.
Cette impressionnante exposition s’accompagne d’un magnifique livre publié chez JRP/editions, qui contient non seulement des reproductions parfaites, mais aussi des vues de son studio naturel au Guatemala. Un beau passage du texte de l’auteur/conservateur François Piron fait référence, en rapport avec sa production artistique, à la notion de « modernité liquide » de Zygmunt Bauman. Dans son ouvrage, ce penseur avance que l’individu et la société sont aujourd’hui devenus « fluides », rien ni personne n’étant plus lié à des structures ou à des références fixes.
Prenez le temps nécessaire pour « vous promener » dans cette importante exposition – ce sont les détails qui font l’exposition, comme lorsque l’on remarque un pinceau coincé dans une toile qui se présente comme une mer de couleurs de peinture sombres et agitées. Des silhouettes claires d’insectes, de serpents et de pattes de ses trois chiens apparaissent… Des couleurs indéfinissables s’assemblent en compositions géométriques et organiques ou apparaissent même sous forme de « smileys ». Même des pages de journaux, comme des « datations », restent collées aux toiles avec des motifs qui rappellent même, de loin, les empreintes d’un plancher en bois. Sur une toile, le mot « abstraction » est écrit de manière dissimulée entre des motifs hybrides ou schématiques qui laissent deviner des détails d’arbres, d’insectes et d’autres organismes vivants dans son jardin sauvage. Ses peintures sont parfois abstraites, célestes et chromatiques ; parfois clairement stylisées graphiquement…
Ceux qui pensent que cette exposition est l’expression d’une « expression » hautement individuelle se trompent ; une magnifique maquette présentée à l’exposition montre comment Vivian Suter, en collaboration avec un conservateur parisien (chez elle), a imaginé à quoi pourrait ressembler l’exposition dans les locaux sinueux du Palais de Tokyo, une institution nécessairement labyrinthique et autonome, dirigée avec discernement par Guillaume Désanges.
« Disco » de Vivian Sutter est une exposition qui compte tout simplement ; elle pèse de tout son poids sur les vagues actuelles d’une peinture parfois trop naïve et fait de la peinture un pont exceptionnel vers la nature, les animaux et le climat imprévisible et en mutation globale qui nous entoure au cœur même de notre existence.
Vivian Suter sait mieux que quiconque donner une image picturale figée aux forces naturelles indomptables.
Luk Lambrecht
Palaisdetokyo.com
PS
Cet automne, je vais mettre la magnifique publication « Disco » de Vivian Sutter dans mon jardin.
Poster un Commentaire